بسم الله الرحمن الرحیم
قال اللّه تبارک و تعالی:
«فی بُیوتٍ أذِنَ اللّه َ أنْ تُرْفَعَ و یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالْغُدُوِّ و الآصال * رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارةٌ و لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللّه ِ و إقامِ الصَّلوةِ و ایتاءِ الزَّکوةِ یَخافونَ یَوْما تَتَقَلَّبُ فِیهِ القُلوبُ و الأبْصار(1)».
«آن چراغ در خانه هایی جای دارد که خدا اجازه داده است که گرامی داشته شوند. خانه هایی که نام خدا در آنها برده می شود، در آنها صبح و شام مردانی او را تسبیح می گویند که هیچ داد و ستدی و خرید و فروشی آنان را از یاد خدا و به پای داشتن نماز و دادن زکات غافل نمی کند. آنان از روزی می ترسند که در آن، دل ها و چشم ها از حالت عادی خارج می شوند».
آیه یاد شده درباره خانه های خاصّی سخن می گوید و آنها را با صفاتی می ستاید که عبارتند از:
1. نزد خدا از ارج بالایی برخوردارند.
2. مردانی در آنها صبح و شام، خدای را تسبیح می گویند.
3. از صفات این مردان آن است که کارهای دنیوی، آنها را از کارهای عبادی باز نمی دارد.
4. خوف و خشیت (ترس از خدا) بر روان آنها حاکم است.
اکنون باید دید این بیوت، به چه کسانی تعلّق دارد؟ برخی از مفسّران آن را به مساجد تفسیر کرده اند، ولی این تفسیر از نظر قرآن صحیح نیست؛ زیرا در قرآن عناوین چهارگانه وارد شده است:
1. مساجد، 2. بیوت، 3. بیت اللّه ، 4. المسجد الحرام.
طبعا به حکم مقابله، بیوت، غیر از مساجد خواهد بود و شاهدی نیز بر این تغایر هست. هیچ بیتی در جهان بدون سقف نیست، در حالی که مساجد ممکن است بدون سقف باشند؛ حتی در برخی از بلاد، باز بودن مسجد، مستحبّ است و مسجد الحرام هم اکنون فاقد سقف است. قرآن بیوت را به گونه ای توصیف می کند که ملازم با سقف است و درباره بیوت کافران می فرماید:
«لَجَعَلْنا لِمَنْ یَکْفُرْ بِالرَّحْمنِ لِبُیوتِهِم سُقُفا من فِضَّة(2)...».
«و اگر نه آن بود که [همه] مردم [در انکار خدا] امّتی واحد گردند، برای کسانی که به خداوند رحمان کفر ورزیده اند، خانه هایی قرار می دهیم که سقف آنها از نقره ساخته شده اند...».
از این بیان می توان دریافت که این بیوت، مساجد نیستند. خوشبختانه روایتی که سیوطی در تفسیر این آیه نقل می کند، شاهد گفتار ماست:
پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله این آیه را در مسجد خواند. در این هنگام مردی برخاست و عرض کرد:
- ای پیامبر صلی الله علیه و آله ! این خانه ها کدام هستند؟
- پیامبر صلی الله علیه و آله : خانه های پیامبران.
در این هنگام ابوبکر برخاست و در حالی که به خانه علی علیه السلام و فاطمه علیهاالسلام اشاره می کرد، چنین گفت: آیا این بیت هم از همان بیوت است؟
پیامبر صلی الله علیه و آله : آری! از برترین آنهاست(3)؟
در این صورت، این بیوت، بیوت اولیاء و ائمّه اهل بیت علیهماالسلام خواهد بود. به ویژه اگر آنها را به خانه گلی و سنگی تفسیر نکینم؛ بلکه بیوت وحی و رسالت بدانیم که پیامبران در آنها پرورش یافته اند.
برگرفته از: سخنرانی آیت الله جعفر سبحانی
