مفاهیم اولیه

اهل بیت

سیاست از دیدگاه اهل بیت علیهم السلام

برای رسیدن به دیدگاه اهل بیت ازمفهوم  سیاست لازم است این گفتار گوهر بار امام صادق(علیه السلام ) بررسی  شود؛ ایشان می فرمایند:ان الـلـه ادب نـبـيـه... ثـم فوض اليه امر الدين والامه ليسوس عباده: خـداوند پيامبرش را با آداب نيك بياراست... آن گاه سرنوشت دين و دنياى مردم را به وى سپرد تا بندگانش را سياست و رهبرى كند. (4)
بنابر سخن امام صادق علیه السلام اقـتـضـاى سـيـاسـت الـهى اين است كه زمام امور به دست سـيـاسـتـمداران الهى سپرده شود.
 عـلامـه مـجـلـسـى دربـاره اين كه پيامبر اسلام(صلی الله علیه و اله وسلم ) بايد براى خود جانشينى معصوم برگمارد، مى نويسد: هـكـذا تقضى السياسه المرضيه وعموم الرحمه الاهيه وثبوت الشفقه المحمديه.(5) سـيـاسـت مورد رضايت و رحمت گسترده خدا و ثبوت شفقت محمدى چنين اقتضايى را دارد، چرا كه زندگى بدون سياست ممكن نـيست، اگر سياستمداران الهى به اين كار نپردازند سياست بازان حرفه اى به جاى آنان نشسته و به ستم و فساد خواهند پرداخت. (6)
بنابراین سیاست مترادف با ولایت است و تدبیر امور جامعه در مسیر تحقق ولایت الهی امکان پذیر است، به طوری که پيامبر گرامى اسلام(صلی الله علیه و اله وسلم) و امامان(علیهم السلام ) ساسه العباد و ساسه البلاد خوانده شده اند. (7)
در زیارت جامعه کبیره اینطور آمده است که: السلام علیکم یا أهل بیت النبوة! و موضع الرسالة، و مختلف الملائکة، و مهبط الوحی، و معدن الرحمة، و خزان العلم، و منتهی الحلم، و أصول الکرم، و قادة الأمم، و أولیاء النعم، و عناصر الأبرار، و دعائم الأخیار، وساسة العباد.........
سلام بر شما ای خاندان نبوت و پایگاه رسالت، و جایگاه رفت و آمد ملائکه، و فرودگاه وحی، و معدن [های] رحمت خداوندی، و خزانه داران علوم الهی، و جلوه‌های برین حلم ربانی، و بنیان‌های کرامت [و بزرگواری]، و پیشوایان امت‌ها، و اولیای نعمت‌ها و بنیادهای [استوار] نیکان، و استوانه‌های [پایدار] خوبان، و سیاستمداران [دادگر] بندگان

سیاسی

سیره سیاسی

سیره در لغت: سیره بر وزن فِعله و مشتق از واژه " سِیر" به معنای جریان داشتن و در حرکت بودن است. راغب در مفردات مى نويسد: سيره همان روش و به معناى سنت است; زيرا حركت مى كند و ادامه مى يابد. (8) بنابراین سيره همان سنت، راه و مذهب است.(9)
در مفهوم سیره ذکر این نکته ضروری است که سیره بر وزن فِعْلَة است و فِعْلَة در زبان عربی دلالت بر نوع می کند. مثلًا جَلْسَه یعنی نشستن، و جِلْسَه یعنی سبک و نوع نشستن. و این نکته دقیقی است.
بنابراین سیر یعنی رفتن، رفتار، ولی سیره نوع و سبک رفتار است.(10)

ضرورت

ضرورت آگاهی از سیره سیاسی امامان
قبل از بیان سیره سیاسی امامان (علیهم السلام) لازم است که در ابتدا به جایگاه و شان امامت در میان امت اشاره شود و سپس سیره سیاسی امام که برخاسته از اندیشه سیاسی حاصل از وحی الهی است، بررسی شود:
آیا مردم به قدر امامت و جایگاه آن در امت پی برده‌اند و شناخت دارند تا اختیار ایشان در آن جایز باشد؟بی تردید امامت قدری جلیل تر و شانی عظیم تر و مکانی بلند تر و جانبی منیع تر و باطنی عمیق تر از آن دارد
که مردم به جهت عقل و خرد خود بدان رسند یا آنکه به اختیار خود امامی را منصوب کنند، بی شک امامت منزلتی است که خداوند ابراهیم خلیل را پس از نبوت و مقام خلیل اللهی در مرتبه سوم بدان مخصوص ساخته و فضیلتی است که بدان مشرف فرموده، و نامش را بلند آوازه ساخته، پس خداوند فرمود:« بیاد بیاورآنگاه که ابراهیم را پروردگارش به اموری چند بیازمود و آنها را به انجام رسانید(خدای) گفت: تو را برای مردم امام برگزیدم.
 (11)
سعادت جامعه در گرو وجود امام است تا به اندیشه ی سیاسی برخاسته از وحی الهی برای سعادت جامعه فعلیت ببخشد.

امام رضا علیه السلام سعادت جامعه انسانی را در گرو اطاعت از اولی الامر می دانند و در تفسیر آیه 58 سوره یونس می فرمایند: قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُون،به ولایت محمد و آل محمد علیهم السلام مردم بهترین خیرها را بدست خواهند آورد.(12)
بنابر آنچه مطرح شد، ضرورتِ آگاهی از سیره سیاسی امامان کاملا روشن است چرا که قول و فعل معصوم که بر مبنای اندیشه سیاسی حاصل از وحی الهی شکل گرفته است(سیره سیاسی) در تمام دوران به عنوان الگویی منحصر به فرد راه گشا خواهد بود تا بدین وسیله سعادت دنیوی و اخروی تضمین و تامین شود

هدف

هدف  سیره سیاسی ائمه (علیهم السلام)
سیره سیاسی ائمه در عین پیوستگی و با هدفی واحد، دارای تفاوت در شکل و نوع حرکت است، اما آنچه مهم است اصل «عدم جدایی دین از سیاست» می باشد که در تمام دوران امامت ائمه معصوم علیهماالسلام تحت عنوان "تشکیل نظام اسلامی" به منظور تامین «سعادت بشر» رعایت و اجرا شده است، بنابراین تفاوتهای ظاهری در سیره ائمه به معنی اختلاف یا تعارض میان آنها نیست، بلکه نشان از این است که در حرکتی مستمر و بلند مدت تاکتیک ها و ابزارهای متفاوت استفاده شده است، بطور مثال عقب نشینی های ظاهری در زمان برخی از ائمه، به دلیل حکیمانه و هدف مند بودن جریان، حرکتی رو به جلو است.(13)

منابع

1-    لغت‌نامه دهخدا، ج 38، حرف س، واژه سياست
2-    فرهنگ معين، تك جلدي، حرف س، واژه سياست
3-    سجادی، سید جعفر،فرهنگ معارف اسلامی،ج 2،ص 1026
4-    اصول كافى كلينى ج28/1 266 دارصعب دارالتعارف
5-    بحارالانوارعلامه مجلسى، بحار الانوار، ج320/95 موسسه الوفاء  بیروت
6-    بحارالانوارعلامه مجلسى، بحار الانوار، ج192/38.  موسسه الوفاء بيروت
7-    بحارالانوارعلامه مجلسى، بحار الانوار،  ج23/25. موسسه الوفاء بيروت
8-    المفردات الغريب القرآن، راغب اصفهانى/472, بيروت
9-    اقرب الموارد, شرتونى, ج1/562, بيروت
10-    مطهری، مرتضی، سیری در سیرۀ نبوی، ص37 تا 54.
11-    طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد، مرتضی ج 2 ص 433
12-    عطاردی ، عزیز الله، زندگانی چهارده معصوم، تهران، اسلامیه ص 518
13-    خامنه‌ای، سید علی، عنصر مبارزه در زندگانی ائمه، جلد یکم، مشهد کنگره جهانی امام رضا، ص 24