(( زائـر نباید دست خالی باز گردد))
اشاره :درمکتب اهل بیت «علیه السّلام) برای بهره گیری تربیتی از روح های پاک و شخصیت های والا و اولیای الهی فرهنگی به نام «زیارت » منظور شد است چه زیارت پیامبران و امامان و اولیا و بزرگان در حال حیاتشان . چه زیارت مرقد ومزار آنان پس از وفات یا شهادت . دیدارها بر فکر و روح زائر و دیدارکننده اثر می گذارد. اثر سازنده ومثبت .آنچه دی پی می آید گفتگویی است محدثی پیرامون همین موضوع:
- استادنظر شما در رابطه با آثار سازنده زیارت چیست ؟
به هر حال ، قرار گرفتن در مقابل یک شخصیّت والا ، انسان را با یک معیار و الگو مواجهه می کنند ، انسان خود را با او میسنجد ، کاستیهای خود را در برابر کمالات او در نظر می آورد ، مثل یک آینه تمام قد که کمال و فضیلت را نشان میدهد ، ائمه و اولیاو شهدا ، انسان را قله های و هدفها و چشم اندازه های متعالی آشنا می کنند و برای رسیدن به آن ، انگیزه میآفرینند .
- آیا همه زائران به این نکات توجه دارند ؟ یا در این سطح از معرفت قرار دارند؟
البته که نه ، ولی هر زائری برای خود مجموعه ای از ایده آلها را در نظر دارد و سعی می کند به کمک زیارت، نیاز روحی و معنوی وخلاء عرفانی خود را برطرف کند و به آرامش برسد.احساس اینکه مورد قبول خدا و رسول و امام قرار گرفته و به پابوسی این حضرات مشرف شده ، به او غنای روحی می دهد ، آرامش می دهد ، به رضا می رساند ، تصفیه وزلال می شود.
- از زیارت به عنوان یک فرهنگ یاد کرده اید توضیح بیشتری می دهید ؟
از حضرت رسول و ائمه ، احادیث فراوانی نقل شده که تشویق به زیارت می کردند.
خود آنان نیز به زیارت می رفتند .پیامبر خد ا(ص) بارها به مزار احد یا بقیع می رفت و قبر حمزه سید الشهداء یا بزرگان دیگر را دیدار می کرد، دعامی کرد ، آمرزش می خواست.
امامان ما موکداً از شیعه خواسته اند که به زیارت قبر حسین بن علی (علیه السّلام) بروند ، یا مزار امام علی ، امام رضا و دیگران رازیارت کنند و پاداشهای شگفت و بسیار برای آن بیان کرده اند . خودشان هم به زیارت می رفتند.وتشویق عملی می کردند ، حضرت زهرا « سلام الله » هر دوشنبه بر سر قبور شهدای احد حاضر می شد ونسبت به حمزه سیدالشهداءابراز ادب و دعا میکرد.این فرهنگ ، در طول قرون در میان شیعه ماندگار شده است .امروز هم در زندگی خانواده های مذهبی ، زیارت بخشی از محتوای این گونه زندگی ها است که سایه ای از سیره عملی ائمه اطهار بر آن افتاده است.
- یک زائر چگونه می تواند با امام مورد زیارت ، رابطه برقرار کند؟
گام اول زیارت، معرفت است .شناخت جایگاه ، و مقام و فضایل و ویژگیهای امام و حق معنوی که بر گردن ما دارد و تکلیفی که ما نسبت به آنان داریم و وظیفه محبت و معرفت واطاعت و تبعیت که باید از آنان داشته باشیمو مقام والای حجت بودن که از سوی خداوند به آنان اعطا شده است و واسطه فیض خداوندبر بندگان اند.
این حقیقتی است که در روایات ، از آنان به عنوان عارفاً به حقه یاد شده است وچنین زیارتی است که زائر را بهشتی می کند . این معرفت اگر باشد ، در یک زیارت عارفانه ها و عاشقانه و آگاهانه ، زائر خود را مرتبط با امام می بیند.
زائر ، به زیارت یک حرم و قبه و بارگاه و مجموعه ایت از بناها و صحن ها وگنبد و گلدسته نمی رود ، بلکه به دیدار امام معصومی می رود که همه این شکوه وجلوه ، گوشه ایت از عظمت او را نشان می دهد.زائر ، باید این احساس را داشته باشد که درمقابل امام زنده و حاضر ، حضور پیدا کرده است وبه او سلام می دهد ومراتب عشق و محبت وتبعیت وهمدلی و وفاداری خود را نشان می دهد .
- آیا کسب این حالت ، دشوار نیست ؟
البته درجاتی روحی ومعنوی زائران متفاوت است .همچنان که نماز و روزه و حج و قرآن خواندن در اشخاص ، به تناسب درجات ایمان و اخلاص ویقین وتوجهشان متفاوت است ، زیارت هم چنین است . هر کس باید بکوشد مرتبه معرفت و شناخت خود را بالا ببرد ، تا رتبه وامتیاز و اجر زیارتش هم افزون شود.
همه دیدار ها کنندگان ازحرم اولیای الهی زائرند ، اما این کجا و آن کجا؟
- درباره آنچه در زیارت باید گفت ، نظرتان چیست؟
زیارت، ارتباط روحی بین مریدو مراد است ، بایددل در اینجا حرف بزند ، چون ودای ، وادی محبت و علاقه است ؛ اما متن زیارتنامه هایی که از ائمه معصومین (u) به دست ما رسیده ، چیز دیگری است و لبریز از نکات ظریف و خواسته های متعالی و نیازهای برتر است ومعارف بلندی در قالب زیارت بیان شده که اگر زائر ، از این متون استفاده کند، ادب زیارت را بهتر کرده ، و باحجت الهی بهتر حرف زده است .
- منظورتان از معارف بلند چیست ، کمی توضیح دهید ؟
متن دعا، که قالبی برای طرح نابترین معارف دینی در زمینه خدا و رسول و قرآن و اعمال نیک و جزای الهی و... است ، زیارت هم در برگیرنده معارفی از توحید و خداشناسی ، پیامبر شناسی ، امام شناسی و فضایل اهل بیت (علیه السّلام) وبیان خوبیها وبدیهاست ، همین « زیارت جامعه » را ببیند ، یک کلاس فشرده وعمیق از امامت و پیشوا شناسی است . زیارت امین الله هر جمله اش یک نکته عرفانی و بلند است . می توان زیارتنامه ها را منشور زیبای شناخته ائمه و اهل بیت به شمار آورد که در در اختیار شیعه است.
از این جهت ، زیارت اولیای خدا با این متون ، به فرهنگ خاندان عصمت و طهارت نزدیک تر است و رابطه ای در خورشان آنان بین زائر و حجت خدا ایجاد می کند.
- برای زائران چه پیغامی دارید؟
زائر باید بکوشد هر چه بیشتر بین خودش و امام وپیامبر ، سنخیّت و مشابهت پدید آورد، مشابهت در رفتار وگفتار . اینکه بعضی زائران در پی قبولی زیارت اند ، رمز آن را در عوض شدن وتغییر یافتن روحیّات وکردارشان جستجو کنند.حالت زائر باید قبل از زیارت و پس از زیارت فرق کرده باشد.
اگر زائر درایّام زیارتی خود ، دل وجان خود را از محبت این خاندان لبریز و سرشار کند و اندوخته های لازم روحی بردارد تا در روزهای دیگر هم از آن ذخیره بهره برد، ثواب خود را برده و به بهره لازم دست یافته است.
حضور مؤدبانه درحرم ، سر و صدای کمتر ، مزاحمت نداشتن برای زوار دیگر ، مواظبت بر اینکه در اماکن زیارتی ، خطا و خلاف و گناهی از زائر سرنزند ، انتظاری است که از زائران می رود.
زیارت وتشرف به حرم ، هم آداب ظاهری دارد ، هم آداب باطنی ، تمیز و معطر بودن و با وضو یاغسل زیارت کردن ، حفظ وقار و آرامش . داشتن حالت رقت قلب و معنویّت و توجه به حضور قلب ، از جمله این آداب است.
- به عنوان آخرین سخن ؟
معمولاً زوار ، به شهر و دیار خودشان سوغاتی می برند . عرض می کنم که سوغاتی را تنها در مهر و تسبیح و جانماز ونبات وزعفران خلاصه نکنند.مهمترین سوغات سفرشان سوغاتی معنوی باشد ؛ یعنی تغییر حالت ، توبه کرن ، بهترشدن ، یک گام جلو رفتن ، یک مرحله بر محبّت و معرفت افزودن . اینها ارمغان و سوغات معنوی این سفر است که زائر نباید دست خالی باز گردد.
به هر حال ، قرار گرفتن در مقابل یک شخصیّت والا ، انسان را با یک معیار و الگو مواجهه می کنند ، انسان خود را با او میسنجد ، کاستیهای خود را در برابر کمالات او در نظر می آورد ، مثل یک آینه تمام قد که کمال و فضیلت را نشان میدهد ، ائمه و اولیاو شهدا ، انسان را قله های و هدفها و چشم اندازه های متعالی آشنا می کنند و برای رسیدن به آن ، انگیزه میآفرینند .
- آیا همه زائران به این نکات توجه دارند ؟ یا در این سطح از معرفت قرار دارند؟
البته که نه ، ولی هر زائری برای خود مجموعه ای از ایده آلها را در نظر دارد و سعی می کند به کمک زیارت، نیاز روحی و معنوی وخلاء عرفانی خود را برطرف کند و به آرامش برسد.احساس اینکه مورد قبول خدا و رسول و امام قرار گرفته و به پابوسی این حضرات مشرف شده ، به او غنای روحی می دهد ، آرامش می دهد ، به رضا می رساند ، تصفیه وزلال می شود.
- از زیارت به عنوان یک فرهنگ یاد کرده اید توضیح بیشتری می دهید ؟
از حضرت رسول و ائمه ، احادیث فراوانی نقل شده که تشویق به زیارت می کردند.
خود آنان نیز به زیارت می رفتند .پیامبر خد ا(ص) بارها به مزار احد یا بقیع می رفت و قبر حمزه سید الشهداء یا بزرگان دیگر را دیدار می کرد، دعامی کرد ، آمرزش می خواست.
امامان ما موکداً از شیعه خواسته اند که به زیارت قبر حسین بن علی (علیه السّلام) بروند ، یا مزار امام علی ، امام رضا و دیگران رازیارت کنند و پاداشهای شگفت و بسیار برای آن بیان کرده اند . خودشان هم به زیارت می رفتند.وتشویق عملی می کردند ، حضرت زهرا « سلام الله » هر دوشنبه بر سر قبور شهدای احد حاضر می شد ونسبت به حمزه سیدالشهداءابراز ادب و دعا میکرد.این فرهنگ ، در طول قرون در میان شیعه ماندگار شده است .امروز هم در زندگی خانواده های مذهبی ، زیارت بخشی از محتوای این گونه زندگی ها است که سایه ای از سیره عملی ائمه اطهار بر آن افتاده است.
- یک زائر چگونه می تواند با امام مورد زیارت ، رابطه برقرار کند؟
گام اول زیارت، معرفت است .شناخت جایگاه ، و مقام و فضایل و ویژگیهای امام و حق معنوی که بر گردن ما دارد و تکلیفی که ما نسبت به آنان داریم و وظیفه محبت و معرفت واطاعت و تبعیت که باید از آنان داشته باشیمو مقام والای حجت بودن که از سوی خداوند به آنان اعطا شده است و واسطه فیض خداوندبر بندگان اند.
این حقیقتی است که در روایات ، از آنان به عنوان عارفاً به حقه یاد شده است وچنین زیارتی است که زائر را بهشتی می کند . این معرفت اگر باشد ، در یک زیارت عارفانه ها و عاشقانه و آگاهانه ، زائر خود را مرتبط با امام می بیند.
زائر ، به زیارت یک حرم و قبه و بارگاه و مجموعه ایت از بناها و صحن ها وگنبد و گلدسته نمی رود ، بلکه به دیدار امام معصومی می رود که همه این شکوه وجلوه ، گوشه ایت از عظمت او را نشان می دهد.زائر ، باید این احساس را داشته باشد که درمقابل امام زنده و حاضر ، حضور پیدا کرده است وبه او سلام می دهد ومراتب عشق و محبت وتبعیت وهمدلی و وفاداری خود را نشان می دهد .
- آیا کسب این حالت ، دشوار نیست ؟
البته درجاتی روحی ومعنوی زائران متفاوت است .همچنان که نماز و روزه و حج و قرآن خواندن در اشخاص ، به تناسب درجات ایمان و اخلاص ویقین وتوجهشان متفاوت است ، زیارت هم چنین است . هر کس باید بکوشد مرتبه معرفت و شناخت خود را بالا ببرد ، تا رتبه وامتیاز و اجر زیارتش هم افزون شود.
همه دیدار ها کنندگان ازحرم اولیای الهی زائرند ، اما این کجا و آن کجا؟
- درباره آنچه در زیارت باید گفت ، نظرتان چیست؟
زیارت، ارتباط روحی بین مریدو مراد است ، بایددل در اینجا حرف بزند ، چون ودای ، وادی محبت و علاقه است ؛ اما متن زیارتنامه هایی که از ائمه معصومین (u) به دست ما رسیده ، چیز دیگری است و لبریز از نکات ظریف و خواسته های متعالی و نیازهای برتر است ومعارف بلندی در قالب زیارت بیان شده که اگر زائر ، از این متون استفاده کند، ادب زیارت را بهتر کرده ، و باحجت الهی بهتر حرف زده است .
- منظورتان از معارف بلند چیست ، کمی توضیح دهید ؟
متن دعا، که قالبی برای طرح نابترین معارف دینی در زمینه خدا و رسول و قرآن و اعمال نیک و جزای الهی و... است ، زیارت هم در برگیرنده معارفی از توحید و خداشناسی ، پیامبر شناسی ، امام شناسی و فضایل اهل بیت (علیه السّلام) وبیان خوبیها وبدیهاست ، همین « زیارت جامعه » را ببیند ، یک کلاس فشرده وعمیق از امامت و پیشوا شناسی است . زیارت امین الله هر جمله اش یک نکته عرفانی و بلند است . می توان زیارتنامه ها را منشور زیبای شناخته ائمه و اهل بیت به شمار آورد که در در اختیار شیعه است.
از این جهت ، زیارت اولیای خدا با این متون ، به فرهنگ خاندان عصمت و طهارت نزدیک تر است و رابطه ای در خورشان آنان بین زائر و حجت خدا ایجاد می کند.
- برای زائران چه پیغامی دارید؟
زائر باید بکوشد هر چه بیشتر بین خودش و امام وپیامبر ، سنخیّت و مشابهت پدید آورد، مشابهت در رفتار وگفتار . اینکه بعضی زائران در پی قبولی زیارت اند ، رمز آن را در عوض شدن وتغییر یافتن روحیّات وکردارشان جستجو کنند.حالت زائر باید قبل از زیارت و پس از زیارت فرق کرده باشد.
اگر زائر درایّام زیارتی خود ، دل وجان خود را از محبت این خاندان لبریز و سرشار کند و اندوخته های لازم روحی بردارد تا در روزهای دیگر هم از آن ذخیره بهره برد، ثواب خود را برده و به بهره لازم دست یافته است.
حضور مؤدبانه درحرم ، سر و صدای کمتر ، مزاحمت نداشتن برای زوار دیگر ، مواظبت بر اینکه در اماکن زیارتی ، خطا و خلاف و گناهی از زائر سرنزند ، انتظاری است که از زائران می رود.
زیارت وتشرف به حرم ، هم آداب ظاهری دارد ، هم آداب باطنی ، تمیز و معطر بودن و با وضو یاغسل زیارت کردن ، حفظ وقار و آرامش . داشتن حالت رقت قلب و معنویّت و توجه به حضور قلب ، از جمله این آداب است.
- به عنوان آخرین سخن ؟
معمولاً زوار ، به شهر و دیار خودشان سوغاتی می برند . عرض می کنم که سوغاتی را تنها در مهر و تسبیح و جانماز ونبات وزعفران خلاصه نکنند.مهمترین سوغات سفرشان سوغاتی معنوی باشد ؛ یعنی تغییر حالت ، توبه کرن ، بهترشدن ، یک گام جلو رفتن ، یک مرحله بر محبّت و معرفت افزودن . اینها ارمغان و سوغات معنوی این سفر است که زائر نباید دست خالی باز گردد.
